Bulgaristan-İran iİlişkileri

STOIMEN PAVLOV

Birkaç yıldır Bulgar hükümetleri Doğu piyasaları ile pek önemsenmeyen ticari ve ekonomik ilişkilerini canlandırmaya çalışıyor. Bu bakımdan geçen yıl en çok dikkati çeken Çin ve Hindistan’a gerçekleştirilen hükümet ziyaretleri oldu. Bu yıl ise Başbakan Boyko Borisov’un hafta içinde İran’a yaptığı ziyaret ilgi çekicidir. Tahran görüşmeleri, Batı’nın nükleer programı yüzünden bu ülkeye uygulanan ambargoyu kaldırmasından yakın bir süre sonra gerçekleştirildi. Sofya ile Tahran, tam şu anın ikili ilişkilerin canlandırılması için elverişli olduğu düşüncesinden hareketle ticaret, enerji üretimi ve turizm alanında iddialı işbirliği niyetlerini ilan ettiler.Basra Körfezi ile Karadeniz üzerinden İran, Ermenistan ve Gürcistan’ı bağlayacak yeni bir ulaşım koridorunun oluşturulmasına Bulgaristan’ın da katılması önerisi ele alındı. İran tarafı, Yunanistan ile Bulgaristan arasında gaz bağlantısı projesine,bu güney komşumuz üzerinden ülkemize Aleksandropulis sıvılaştırılmış doğalgaz terminalinden gaz temini projesine büyük ilgi gösterdi. Bu niyet, Sofya’nın gaz tedariki yolları ve kaynaklarını çeşitlendirme arzuları ile tam uyum içinde.

Uluslararası ambargo yıllarında İran’ın uluslararası ticarete erişimi çok kısıtlıydı ve bankaları AB ve ABD’nin kara listesine dahildi. Bunun sonucunda bu ülke bugüne dek uluslararası ticaretteki ödemelerde güçlüklerle karşılaşmaya devam ediyor. Bulgar tarafı bu bağlamda İran’a, ikili iktisadi ilişkilere ivme kazandırmanın yanısıra İran özel sektörü ile AB ülkeleri arasındaki tranzaksiyonları kolaylaştırmak amacıyla maliye ve bankacılık sektöründe işbirliği kurulmasını önerdi. Başbakan Borisov, bu sorunu Avrupa Konseyi düzeyinde de dahil, her türlü AB mertebelerinde ortaya atma angajmanını üstlendi.

Başbakan Borisov’un ziyareti, Bulgaristan’ın, Belene Atom Elektrik Santrali projesinin iptalinden sonra Rus Atomstroyeksport tarafından üretilen teçhizatın İran tarafından satın alınması ihtimalini yoklama niyeti ile en büyük ilgi uyandırdı. Bu satımın olumlu gelişmesi Bulgaristan’ın Belene projesi iptalinden doğan kayıpları minimuma indirilmesini sağlayacak için sorun olağanüstü önem taşıyor. Öte yandan, topraklarında yeni nükleer güçlerin oluşturulması için Rusya ile projelerinin hayata geçirilmesine hız kazandırabileceği için, Bulgaristan’da kullanılmamış bir Rus donatımına sahip olmak İran için büyük ilgi oluşturabilir. İran Cumhurbaşkanı Rouhani’nin Bulgar önerisine önem verilmesi gerektiği sözlerine rağmen bu sorun teknik ve mali özelliğinin yanısıra siyasi nedenlerden dolayı da çok karmaşıktır. İran’ın Batı’yı nükleer silah üretim planları olmadığı konusunda inandırmış olmasına rağmen, İsrail, Tahran’ın nükleer teknolojiler elde etme arzusunun sadece askeri amaçlara dayalı olabileceğinden korkuyor.Ancak Bulgaristan Dışişleri Bakanı Daniel Mitov’a göre İsrail, bu somut durumda her iki ülkenin yararına olan ve kendisini tehdit etmeyen ticari ilişkilerin söz konusu olduğunun bilincindedir. Bulgar heyeti bununla ilgili olarak Kozloduy atom elektrik santralinin işlenmiş yakıt atıkları ile ilgili tecrübesini Tahran’da İran uzmanlarıyla paylaşma önerisinde bulundu.

Basşbakan Borisov’un ziyareti esnasında, karşılıklı yatırımlar, ulaştırma ve haberleşme, küçük ve orta ölçekli işletmeler arasındaki işbirliği alanlarındaki bağları yeni bir temele oturtmayı hedefleyen üç ikili belge imzalandı. Ciddi gelişmeler ilerde beklenecek. Bilim işçileri ve yüksek teknoloji şirketleri temsilcilerinden oluşan çalışma grupları, deneyim değiştokuşu gerçekleştirilmesi ve iktisadi ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla bu konuda yoğun çalışmalarda bulunacak.Nükleer enerji alanındaki olası işbirliği ile ilgili olarak uzman değiş tokuşu da gerçekleştirilecek. İran tarafının Bulgaristan’a ziyaret gerçekleştirmesiyle siyasi görüşmelerin sürdürülmesi bekleniyor. İki ülke arasındaki bağların canlandırılması artık bir gerçektir ancak her şey henüz başlangıç safhasındadır.