YÖK, Bulgaristan’dan alınan üniversite diplomalarına denklik vermeyi neden durdurdu?

YÖK 5 Temmuz 2012 yılında Bulgaristan diplomalarına denklik vermeme, hatta dondurup tanımama kararı aldı. Bunun sebebi de Bulgaristan’da sahte not belgesi ve diploma basılması iddiası. Bu konuyla ilgili basında epey haber çıktı. Fakat biz olayın aslına bakalım. İşler nasıl buraya geldi, gerçekten de yıllardır Bulgaristan’da sahte diploma mı basılıyordu?

Elbette hayır! Ben bütün eğitimini Bulgaristan'da yapmış: 4 yıl Filibe Paisiy Hilendarski Üniversitesi'ne bağlı Kırcaali Lyuben Karavelov Şubesi'nde lisans, 2 yıl da Sofya  St. Kliment Ohridski Üniversitesi'nde lisansüstü okumuş biri olarak ne böyle bir şeye tanık oldum ne de duydum. Bu sözünü ettiğim iki üniversitenin Bulgaristan'da en saygın üniversiteler olduğu herkesçe bilinir.

Aslında diğer üniversitelerde de pek sahte diploma olayları olmaz. Akademik çevrelerden herhangi biriyle konuşmuşluğu olan herkes bilir ki,  Millî Bilgi ve Belge Merkezi (NATSİD)’in notlarından diplomalarına kadar titizlikle kontrol edilir. Sadece her ülkede olduğu gibi,  Bulgaristan’da da çok nadiren ortalıkta sahtecilik söylentileri dolaşır. O da söylentiden ibaret kalır. Ancak Sofya’da okurken,

Türkiye'den gelmiş Sofya Tıp Üniversitesi'nde okuyan üniversite öğrencileriyle sohbet sırasında onlara niye Bulgaristan’ı seçtiklerini, yeni geldikleri için ne gibi zorluklarla, kısacası nelerle karşılaştıklarını sorduğumda bana Türkiye'de sınava girerken 3 aşamadan geçtiklerini, ilk aşamada en zayıfların elendiğini, ikinci aşamada ise okuyacakları bölümü seçtiklerini, üçüncü aşamada ise o bölümle ilgili sorular verildiğini, normalde birinci aşamada elenen en zayıfların geldiklerini, ikinci aşamada istedikleri bölüme giremeyenlerin de geldiklerini,

Bulgaristan vatandaşları, her dönem başı 470 leva (242 avro) öderken çifte vatandaşların 3 bin avro, yabancıların ise 6 bin avro ödediklerini paylaştılar. Dağda teröristlerle savaşmaktan korktukları için mutlaka herhangi bir üniversiteye yerleşme gereği duyduklarını itiraf edenler de var.

İlk geldiklerinde şehri dolaşmaları, Türkiye ile Bulgaristan'ın bürökrasisinin işleyişi farklı olduğundan, Bulgarcayı bilmediklerinden dolayı herhangi bir belge işlemi görmeleri bir yana acıktığında dükkândan yemek almakta bile zorluk çekerler. Yabancı oldukları için 1 yıl Bulgarca ya da İngilizce hazırlık okurlar. Fakat bu bile yetersiz kalır. İlk önce o dili öğrenecekler, sonra da o dilde bilimi. Onların işi de gerçekten zor. Ne kadar da çabalasalar Bulgaristan vatandaşları kadar başarılı olamıyorlar, bu yüzden de yüksek not çıkaramıyorlar. Ancak Türkiye'deki üniversitelere yatay geçiş yapmak için birinci yılı bitirirken yüksek not çıkarmaları gerek. Bunu kendi bilgileriyle başarmaları çok zor. Ama yine de yüksek not çıkaranlar olur.

Türkiye'den gelen üniversite öğrencileri çevrelerinde sıkça para karşılığında not konusunda kolaylıklar sağlandığı, bunu da aracıların üstlendiği, o aracıların ya mola vakti ya da kafeteryalerde öğrencilere yaklaşıp pazarlık yaptıkları, normalde böyle şeylerin en çok Türkiyeli bir de yabancı öğrencilerin akın ettiği üniversitelerde olduğu söylenir. En çok akına uğrayan üniversitelerin Sofya'daki Tıp Üniversitesi'yle Teknik Üniversitesi bir de Filibe'deki Tıp Üniversitesi olduğunu biliyordum, ancak Varna'da okuyanlarla pek irtibatım olmadığı için oradaki Teknik Üniversitesi'nin de olduğunu bilmiyordum. Fakat buradan da görülüyor ki Bulgaristan'da bu olaydan en çok sadece 4 üniversite doğrudan etkilenmiştir.

Dikkat edilirse YÖK, bu kararı 5 Temmuz 2012'de almıştır, oysa Türkiye'den gelen öğrenci akınını, onların bilgisiz yüksek not almalarını en az 5 yıldır duyuyoruz, biliyoruz. Duyduklarım önceleri bana hayal, fantazi de gelse 3 yıldır ben de buna benzer olayları birinci şahıslardan dinlemeye başladım. Bu kadar zamandır YÖK neredeydi. Üstelik Bulgaristan diplomalarını tanımayarak bütün ülkedeki üniversiteleri ve öğrencileri aynı kefeye koyuyor. Sırf 3-4 üniversite para için eğitimin kalitesinden taviz vermiş diye bütün ülkenin diplomaları dondurulamaz. Bu şekilde Bulgarıstan eğtimine, Bulgaristan'da kendi bilgilerine güvenerek bileğinin hakkıyla diplomasını almış öğrencilere, özellikle Türkiye’deki eğitime ilgi duyup lisansüstü ya da doktora eğitimi görmek isteyen Bulgaristan Türklerine hem haksızlık hem de hakaret  ettiğinin farkında değil midir? Bulgaristan'da öğrendiklerini Türkiye'de başarıyla hayata geçirenler de epey fazladır. Kaldı ki, üklenin maaşları düşük olduğu için Bulgaristan geneli dönem başına ödedikleri paralar çok daha düşüktür. Dolayısıyla ayriyetten okula gelmeden not yazdıracak ya da notlarını yükseltecek parası yoktur. Kendimden örnek vereyim: Kırcaali'de 2004’te lisans okumaya başladığımda dönem taksitleri sadece 90 levaydı, bu da 46 avro eder, 4. sınıfı bitirmek üzereyken 120 levaya, yani 61.5 avroya çıkmıştı. 2009-2011 yılları arası Sofya'da lisansüstü okurken 230 levaydı. Burda görülmesi gereken durum şu: dönem taksitleri ortalama Bulgaristan geliri düzeyine göre belirlenir, o da düşüktür. Bulgaristan eğitim sisteminde yetişenler, sisteme yabancı olanlardan daha az enerji harcasalar da daha başarılıdırlar. Bu yüzden de parayla yüksek not yazdırmaya, sahte transkript, diploma çıkartmaya ihtiyaç duymazlar. Bulgaristan’ın eğitim sisteminde yetişmeyenler de böyle şeylere gereksinim duymadan başarılı olabilir, fakat daha fazla enerji harcamaları gerekir.

Asıl konumuza dönelim. Akıllara ister istemez şu sorular geliyor: YÖK'tekiler böyle karar aldıklarına göre acaba Bulgaristan'daki öğrencilerin tamamının okula gitmeden sınıf geçtiklerini, parayla sahte transkript ya da diploma bastırdıklarını mı düşünüyorlar. YÖK, neye dayanarak böyle bir karar almıştır, Bulgaristan eğitimini ve bütün üniversiteleri en ince ayrıntısına kadar araştırıp da mı böyle bir sonuca varmıştır? Tabiî ki hayır. YÖK'ün böyle bir karar almasının asıl sebebi Sofya'daki Tıp Üniversitesi'nde eğitim gören Türkiyeli bir öğrencinin Türk üniversitesine yatay geçiş yapmak için verdiği transkript belgesini Büyükelçliğin araştırması sonucu sahte çıkması.

Geçen yıl da sahtecilik olayından şüphe edilerek üzerine gidilmiştir. Eğitim Bakanı Prof. Sergey İgnatov'un dediğine gore, geçen yıl 80 civarında öğrenci mezun olmuştur. 57'sinin diploması için sahte mi değil mi diye NATSİD'e soruşturma gelmiştir. 57'sinin de diplomasının normal olduğu görüldü.

Ben bu sorunun çözüleceğini, yani dondurmaların kalkacağını düşünüyorum, çünkü YÖK'ün sadece bu sebepten dolayı böyle bir karar alınmasında ve Türkiye'nin Bolonga Süreci'ne 2001'de Bulgaristan da olmak üzere bütün Avrupa Birliği ülkelerinin diplomalarını tanıyacağım diye katılıp, imzasını atıp da tanımamasında bir mantık yok. Üstelik Türkiye diğer ülkelerle ilişkilerine olduğu gibi Bulgaristan'la ilişkilerine önem verir. İki ülke ilişkilerinde eğitim ilişkileri de önemli yere sahiptir. Bence YÖK'ün bu kararı aniden alınmış kısa vadeli bir karardır. Belki de böyle bir karar almasının asıl sebebi Türkiye'den gelen öğrenci akınını azaltmak ya da onun önüne geçmektir. Sonuçta Bulgaristan vatandaşlarından 15-20 kat fazla ödeyerek Bulgaristan ekonomisine katkı sağlanıyor. Amaç ekonomik sebeplerden dolayı bunun önüne geçmekse, yani para akışını Türkiye'de tutmaksa sorun başka yollarla da çözülebilir. Türkiyeli öğrencilerin Bulgaristan'ı seçmesinin sebepleri ise Türkiye'ye en yakın AB ülkesi olması, diplomalarının bütün Avrupa'da tanınması ve onlara göre fiyatların düşük olmasıdır.

Türkiye’den gelen öğrenciler, Bulgaristan ekonomisini biraz olsun canlandırıyor. Bulgar hükümeti hem bu sebepten dolayı hem de bütün Bulgaristan öğrencilerine yapılan haksızlıktan dolayı bu konuda daha sert tepki göstermeli ve daha aktif olmalı, YÖK yetkilileri de daha sağduyulu.