İnanç ve Direncin Destanlaştığı, Mağlubiyetin Zaferleştiği Yer: PLEVNE

Tuna nehri akmam diyor

Etrafımı yıkmam diyor.

Şanı büyük Osman Paşa

Plevne'den çıkmam diyor.

 Vedat S. AHMED

Usta kalem ve fikir adamı Mehmed Niyazi’nin kaleme alıp 2011 yılında İstanbul’da Ötüken Neşriyat tarafından neşredilen 390 sayfalık “PLEVNE” adlı tarihî roman, insanı uzaklara, 135 yıl geriye, ama belki de çok yakın da sayılabilecek bir tarihî geçmişe, bizim mâzîmize götürüyor. Mâzîmize götürüyor ki, bugünümüzü iyi değerlendirip istikbalimizi ayan görelim. Aksi takdirde harplerin toz duman ettiği harabelere, maneviyatı gitmiş harabâta dönmek hiç de zor olmasa gerek. Şair ne güzel söylemiş: Ne harâbî ne harabâtîyim / Kökü mâzîde olan âtîyim.

“PLEVNE”, yazarın özellikle “Çanakkale Mahşeri” ve “Yemen! Ah Yemen” adlı eserlerinin bir devamı niteliğini taşımaktadır. Farklı milletlerin farklı şekillerde yorumladıkları Plevne savaşlarının bir eserde bu kadar belgesel, bu kadar insancıl ve mümkün mertebe gerçekçi bir üslupla anlatılıp yorumlanması eseri önemli kılmaktadır. Ayrıca tarih gibi hassas bir konuda roman gibi önü açık ve elastikî olan, faktolojik ve ilmî sorumluluğun pek de gerekmediği bir konuda olabildiğince objektif olmak da yazarın ciddiyet ve ustalığını göstermektedir.

Sayfalarında kanın, ıstırabın, çilenin, eksik olmadığı roman, aynı zamanda şecaat, cesaret, adanmışlık, metanet, inanç, fedakârlık, diğerkâmlık, direnç ve gayretin birçok misallerini sunmaktadır. Dramatik Plevne olaylarının romanlaştırılmış formunda, bir taraftan boğaza hâkim olma hülyasının kana bürünmüş hali, bir taraftan, bağımsızlığa kavuşma sevdasının hayali, diğer taraftan da büyük bir devletin izmihlâli ve Gazi Osman Paşa ile fedakâr, vefakâr ve cefakâr evlâtlarının perübâl açışı gözler önüne serilmiştir.   

1877 yılının yaklaşık 5 ayının Plevne gibi küçük bir şehirdeki meşakkatli akışı satırlara zengin ve rengin, sade ve asude, canlı ve kanlı sözlerle nakşediliyor. Eser, ‘insanlığın çıldırdığı yerde’ ‘devlerin savaşını’ anlatırken insanlık örneklerini yansıtmaktan da geri durmuyor. Yürütülen savaşlar, zaman zaman taktik ve teknik boyutlarıyla verilirken, zaman zaman insanî tarafıyla takdim ediliyor, zaman zaman da “Hilâl ve Haç’ın Plevne’deki birbirini yok etme mücadelesi” tezahür ediyor.

Romanın gerçeklik ve etkisini artırmak açısından birçok defa Batılı savaş muhabirleri savaş alanında ve cephenin arkasından olan bitenlere şahit olup hem tarihî olayların hem de bir edebî eser olarak romanın kahramanı olmuşlardır. Aynı zamanda yaşanan dramatik olayları insanlığın vicdanına sunmuşlardır.

Bir Müslüman-Türk açısından, hele de Bulgaristanlı bir Müslüman-Türk açısından yakın geçmişimizde cereyan eden bu mücadelenin büyük önemi vardır. Çünkü orada söz konusu olan Bulgaristan Türklüğünün kaderiydi, ama bundan da öte ‘ümmet ve millet’in geleceği, yazgısıydı. Orada mücadele eden Türk, Arap, Tatar, Boşnak, Arnavut, Çerkez, Laz vs. bu ümmet demetinin rengârenk çiçekleriydi. Ve bu insanlar mensup oldukları milleti temsil ettiklerinin şuurundaydılar, bu ölçüde de sorumluluk hissediyor ve bu doğrultuda hareket ediyorlardı. Bunu ihmal edenler de elbette olacaktı ve vardı, çünkü bütün olanların öznesi insandı. Ancak tarihî olaylar ve romanda anlatılanlar -ki kaynaklara sadık kalarak kaleme alınmış olması sebebiyle büyük ölçüde gerçekleri yansıtmaktadır, askerî gücün kaybettiği yerde şeref ve fedakârlığın zaferini tasvir etmektedir. Özellikle Müşir/Mareşal Osman Paşa’nın ‘beşerî sözün sükût ettiği yer’ olarak kabul ettiği acıklı olayları ümmetini, milletini, devletini, şehitlerini, yetimlerini düşünerek değerlendirmesi ve ona göre hareket etmesi sonucunda son noktaya geldiğinde zaferi kazanamasa da verdiği mücadele ve ortaya koyduğu metanet o zaman da hayırla yâd edildi, bugün de anlatılmaya devam etmektedir. Anlatılmakla da kalmayıp onun arzu ve duası gerçekleşmekte ve ‘doğan evlâtlarımıza ruh ver’mektedir. Onun bir benzer örneğini de Paşa’nın göz bebeği, şecaat, feraset ve gayret timsali 1844 doğumlu Miralay/Albay Yunus Bey sergilemektedir. Onun gibilerin gayretleriyle Müşir Osman Paşa’nın kumandasındaki sayı ve cephane bakımından çok cılız bir ordu, Rus ordularının sayısal ve hazırlık bakımından çok güçlü, mağrur ve zafere ulaşıp Boğaz’a ulaşmak için her şeyi göze alıp Çar’ın önderliğinde tâ buralara gelmiş bir ordunun başlattığı üç taarruz ve savaşı kazanarak onları perişana etmiştir. Herkesin tükenip duracağı ve durduğu yerde bu fedakâr kahramanlar, Allah’tan gayrı hiçbir kimseden yardım gelmeyeceğini bile bile namus ve şereflerini ayakta tutmak için 35 bin Türk askeriyle 300 bine yakın Rus askerine karşı yarma hareketine girişmeleri belki çılgınlık olarak da nitelenebilir, ama bu bir veya iki generalin çılgınlığı değil neredeyse bütün erkân-ı harbin ve askerlerin ‘çılgınlığı’dır. Öyle bir hareket ki, bir iki ay içerisinde kendisini perişan ettiği, ‘avurtlarını çökerttiği’; birkaç saat öncesinde boğaz boğaza geldikleri düşmanının dahî sempatisini kazanmaya sebep olmuştur.

Tarihte eşine az rastlanan böyle bir dramatik olayı ve Gazi Osman Paşa ile kahramanları için destanlar, türküler, romanlar yazdıran gayretli, hikmetli ve hatta savaş zamanında bile hoşgörülü davranışlarıyla, ama aynı zamanda Devlet-i Aliye-i Osmaniye’nin yıkılışına zemîn hazırlayan paşalar arasındaki olumsuz olaylara da hafifçe dokunmasıyla roman canlılık kazanmıştır. Yazar, eserini kaleme alırken zaman zaman Rus yiğidini öldürse de yeri geldiğinde hakkını da vermektedir. Ecdadının acısını iliklerine kadar hisseden bir yazar olmasına rağmen, değerli hukuk ve tarih uzmanı Mehmed Niyazi, eserinde birçok zulümle birlikte yeri geldiğinde Rus ve Türk askeri, Bulgar ve Türk insanı arasındaki güzellikleri tarihî olay ve savaşlardan ibret almış bir kimse olarak gocunmadan sunmaktadır.

Bütün bu güzellikleri ve çıkarılacak ibretlerle nahoş olayları okumak ve okutmak dileğiyle…